Meme Kanseri Taraması ve Kendi Kendine Meme Muayenesi: Erken Tanı Hayat Kurtarır

Giriş
Meme kanseri, dünya genelinde kadınlarda en sık görülen kanser türüdür ve kanserden ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre her yıl 2 milyondan fazla kadına meme kanseri tanısı konulmakta, bunların yaklaşık 700 bini yaşamını yitirmektedir. Ancak sevindirici olan, erken tanı konulduğunda meme kanserinin %90’dan fazlası tamamen tedavi edilebilir bir hastalık olmasıdır.

Bu nedenle meme kanseri tarama programları ve kendi kendine meme muayenesi (KKMM), kadın sağlığı açısından hayati öneme sahiptir. Bu yazıda, tarama yöntemleri, kendi kendine muayenenin önemi, doğru uygulama biçimleri ve toplum farkındalığının artırılması üzerine kapsamlı bilgiler yer almaktadır.

Meme Kanseri Nedir?
Meme kanseri, meme dokusundaki hücrelerin kontrolsüz biçimde çoğalmasıyla ortaya çıkan bir malign tümördür. Genellikle süt kanallarında veya süt bezlerinde başlar. Erken dönemde belirti vermeyebilir; ancak ilerledikçe memede kitle, şekil bozukluğu, cilt değişiklikleri veya meme başından akıntı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Meme kanseri, yalnızca genetik bir hastalık değildir. Yaşam tarzı, hormonal faktörler ve çevresel etkiler de risk üzerinde rol oynar.

Risk Faktörleri:
- Ailede meme kanseri öyküsü (özellikle birinci derece akrabada)
- 40 yaş üstü olmak
- Hiç doğum yapmamış veya geç yaşta doğum yapmış olmak
- Obezite ve fiziksel hareketsizlik
- Alkol ve sigara kullanımı
- Uzun süreli hormon replasman tedavisi

Meme Kanseri Taramasının Önemi
Erken evrede saptanan meme kanserlerinde tedavi başarısı oldukça yüksektir. Evre 0 ve 1’de teşhis edilen hastalarda 5 yıllık sağkalım oranı %98’in üzerindedir. Tarama testleri, kanser henüz belirti vermeden saptanmasını sağlar ve böylece hem yaşam süresi hem de yaşam kalitesi artar.

1. Mamografi
Mamografi, düşük dozda X-ışını kullanılarak meme dokusunun görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir. En etkili ve kanıtlanmış tarama aracıdır.

- 40–69 yaş arası kadınlara iki yılda bir mamografi çekilmesi önerilmektedir.
- Yüksek risk grubundaki kadınlarda tarama 30 yaşından itibaren başlatılabilir.

2. Ultrasonografi (USG)
Meme ultrasonu, özellikle yoğun meme dokusuna sahip genç kadınlarda mamografiye yardımcı bir yöntemdir. Radyasyon içermez ve kistik veya solid lezyonların ayırt edilmesinde kullanılır.

Türkiye’de Ulusal Meme Kanseri Tarama Programı
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen Ulusal Meme Kanseri Tarama Programı, 40–69 yaş arasındaki tüm kadınları kapsamaktadır. Tarama hizmetleri Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ve Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) aracılığıyla ücretsiz sunulmaktadır.

Kendi Kendine Meme Muayenesi (KKMM)
Kendi kendine meme muayenesi, kadının memelerini düzenli olarak gözlemleyip elle kontrol ederek olası değişiklikleri fark etmesini sağlayan basit ama çok değerli bir yöntemdir.

Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?
- Üreme çağındaki kadınlar: Her ay, adet başlangıcından 7–10 gün sonra yapılmalıdır.
- Menopozdaki kadınlar: Her ayın belirli bir günü seçilerek düzenli olarak muayene yapılmalıdır.

Adım Adım KKMM:
1. Ayna karşısında gözlem: Meme şekline, simetrisine, cilt renginde çekinti veya kabarıklığa dikkat edilir.
2. Elle muayene (ayakta): Duş sırasında sabunlu el ile memenin dıştan merkeze doğru dairesel hareketlerle kontrol edilmesi önerilir.
3. Elle muayene (yatarken): Sağ meme sol elle, sol meme sağ elle kontrol edilir. Memede sertlik, kitle, kalınlaşma veya ağrı hissedilirse doktora başvurulmalıdır.

Toplumda Farkındalığın Artırılması
Meme kanseri ile mücadelede en önemli adım bilinçli toplum oluşturmaktır. Kadınların tarama merkezlerine başvurma oranlarını artırmak için eğitim kampanyaları, sosyal medya projeleri ve farkındalık etkinlikleri düzenlenmelidir.

Ekim ayı, Meme Kanseri Farkındalık Ayı olarak kabul edilir. Ancak farkındalık sadece bir aya sığmamalı, yıl boyu devam etmelidir.

Sonuç
Meme kanseri, erken tanı ile önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Düzenli mamografi, klinik muayene ve kendi kendine meme muayenesi, bu sürecin en güçlü savunma araçlarıdır. Kadınların kendi bedenlerini tanımaları, değişiklikleri fark ettiklerinde vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmaları yaşam kurtarır.

Unutmayalım:
- Erken teşhis hayat kurtarır.
- Her kadın risk altındadır.
- Tarama yaptırmak bir seçim değil, sorumluluktur.